Εισαγωγή

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι η περιγραφή μιας εμπειρίας που είχα αυτές τις ημέρες. Για όσους δεν το γνωρίζουν, είμαι απόστρατος των Ειδικών Δυνάμεων (έχει σημασία που το αναφέρω), ασχολούμαι με τον αθλητισμό πάρα πολλά χρόνια και έχω ολοκληρώσει αγώνες μέχρι  επιπέδου μαραθωνίου. Τα τελευταία έτη ασχολούμαι ερασιτεχνικά με το τρίαθλο (κολύμπι, ποδήλατο και τρέξιμο, διαφορετικής κατά περίπτωση απόστασης) και φέτος  αποφάσισα να ολοκληρώσω τον πρώτο μου αγώνα τριάθλου απόστασης 70.3 μιλίων (1900μ κολύμπι, 90χλμ ποδήλατο και 21χλμ τρέξιμο).

Ο στόχος

Ο στόχος ήταν εξ’ αρχής πολύ φιλόδοξος: η ολοκλήρωση ενός αγώνα τριάθλου απόστασης 70.3, αποτελεί μεγάλη πρόκληση ακόμη και από elite αθλητές. Το στόχο τον είχα κολλημένο απέναντι από το γραφείο μου και τον έβλεπα συνεχώς (visualization – οπτικοποίηση).  Χρονικό ορίζοντα είχα θέσει την 24^η Οκτωβρίου, η οποία συνέπιπτε με την επέτειο 2 ετών από την αποστρατεία μου και τη διεξαγωγή μιας πολύ γνωστής διοργάνωσης τριάθλου. Στη συνέχεια καθόρισα ενδιάμεσους στόχους, οι οποίοι θα αποτελούσαν «σημεία ελέγχου προόδου – progress checkpoints» των επιδόσεων μου. Όπως είναι γνωστό σε όλους μας, ο μόνος τρόπος να φας ένα ελέφαντα, είναι να ξεκινήσεις από την ουρά: τον τρως σταδιακά σε μικρά κομμάτια, μέχρι να τον φας ολόκληρο. Ως ενδιάμεσους στόχους και σημεία ελέγχου προόδου, καθόρισα την  ολοκλήρωση ενός αγώνα τριάθλου απόστασης sprint (750μ κολύμπι, 20χλμ ποδήλατο κ 5χλμ τρέξιμο) και ενός αγώνα τριάθλου ολυμπιακής απόστασης (1500μ κολύμπι, 40χλμ ποδήλατο κ 10χλμ τρέξιμο).

Επειδή δεν είμαστε πλέον παιδιά και βγάζουμε φθορές, αποφάσισα να απευθυνθώ σε προπονητή. Αυτό συνέβη και για άλλους λόγους: Πρώτα απ’ όλα θα αποκτούσα γνώση για το τι ακριβώς απαιτείται για την επίτευξη του στόχου μου. Ένας αγώνας 70.3, δεν απαιτεί μόνο σωματική προετοιμασία, αλλά ακόμα κατάλληλη διατροφή και κυρίως ψυχολογική προετοιμασία. Ο προπονητής θα μου παρείχε επίσης ένα πρόγραμμα προπόνησης σύμφωνα με το επίπεδο και τις ικανότητες μου (tailor made), με το οποίο θα απέφευγα τις φθορές από τις λάθος προπονήσεις (ένταση – έκταση) και φυσικά την πειθαρχία που προσφέρει ένας προπονητής ο οποίος θα παρακολουθούσε σε καθημερινή βάση την πρόοδο μου.

Ο τρόπος αντιμετώπισης ενός προβλήματος – επίτευξης στόχου, είναι κάτι το οποίο περιγράφεται σε πολλά βιβλία που κυκλοφορούν στην αγορά (μεταξύ των οποίων και το βιβλίο «Λήψης Απόφασης»[1] το οποίο έχω συγγράψει και αποτελεί μια διαδικασία την οποία εξέλιξα κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας μου στις Ειδικές Δυνάμεις.)[2] Ο πρώτος σημαντικός στόχος τον οποίο είχα να επιτύχω νωρίς στην καριέρα μου, ήταν το Σχολείο Καταδρομών το μακρινό 1997. Είχα επιλεγεί να υπηρετήσω στις Ειδικές Δυνάμεις και έπρεπε να περάσω το αντίστοιχο σχολείο, το οποίο φυσικά ήταν και είναι εξαιρετικά δύσκολο, με αλλεπάλληλες αθλητικές δοκιμασίες, στίβους μάχης, πολύωρες πορείες και ατελείωτα ξενύχτια. Για να προετοιμαστώ, ακολούθησα ακριβώς τα ίδια βήματα: καθορισμός του στόχου και του χρονικού πλαισίου, οπτικοποίηση, «σπάσιμο» σε μικρότερους στόχους, συλλογή πληροφοριών και βοήθεια από ειδικούς.

Ένα από τα «μαθήματα» που πήρα από νωρίς στις Ειδικές Δυνάμεις αφορούσε τον πόνο: Τίποτα δεν αποκτάται δίχως πόνο, είναι το νόμισμα της ζωής με το οποίο πληρώνουμε  τις επιτυχίες και την εμπειρία που αποκτάμε.

Ως απόστρατος των Ειδικών Δυνάμεων και ερασιτέχνης αθλητής, έχω βιώσει πολύ πόνο, τόσο κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας μου, όσο και στις προπονήσεις και στους αγώνες που συμμετείχα. Τον γεύτηκα στις πολύωρες πορείες με φόρτο, στο τρέξιμο 7χλμ με φόρτο και φυσικά στις ολονύχτιες νυχτερινές ασκήσεις. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις άκουγα φωνές: Πολλές φορές ήταν το σώμα μου, τα πνευμόνια, τα πόδια και τα χέρια μου, που με παρότρυναν να εγκαταλείψω αυτό που κάνω και να απολαύσω το ζεστό ρόφημα που προσέφεραν οι εκπαιδευτές σε όσους χτύπαγαν το «καμπανάκι» της παραίτησης από τη δοκιμασία. Την ίδια όμως στιγμή, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, άκουγα και άλλες φωνές εξίσου δυνατές. Εκείνες με προέτρεπαν να συνεχίσω, μου θύμιζαν το χρέος προς τη ράτσα μου και πολλά άλλα.

Τις ίδιες φωνές άκουγα και εξακολουθώ να ακούω όταν αθλούμαι ή τρέχω σε έναν αγώνα. Υπάρχουν φορές που το σώμα ολόκληρο ουρλιάζει, που νιώθω τις ίνες των μυών μου να σχίζονται. Αυτό ένιωσα και κατά τη διάρκεια του αγώνα 70.3 που πραγματοποίησα.

Ο σωματικός πόνος ως κοινό χαρακτηριστικό των αθλητών, των στρατιωτικών και των στελεχών των σωμάτων ασφαλείας.

Ο πόνος είναι η δυσάρεστη αίσθηση που συνήθως προκύπτει από ένα πολύ έντονο ή καταστροφικό ερέθισμα. Έχει πολλές μορφές (σωματικός, συναισθηματικός, κτλ) και βιώνεται υποκειμενικά, καθώς επηρεάζεται από την κατάσταση του εγκεφάλου.

Τόσο οι αθλητές όσο και οι στρατιωτικοί (εν ενεργεία, έφεδροι, κτλ), αλλά και τα στελέχη των σωμάτων ασφαλείας, προετοιμάζονται καθημερινά για κάποιον επικείμενο αγώνα. Οι αθλητές έχουν από νωρίς ορίσει έναν αγώνα «ορόσημο» για τον οποίο προετοιμάζονται, συνήθως με ενδιάμεσους μικρότερους αγώνες. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι στρατιωτικοί, όσο και τα στελέχη των σωμάτων ασφαλείας, υπό ιδανικές συνθήκες γυμνάζονται καθημερινά, προκειμένου όταν απαιτηθεί, να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις σωματικές απαιτήσεις της εκάστοτε αποστολή (μάχη, καταδίωξη, κτλ).

Ο πόνος όπως αναφέρθηκε παραπάνω αποτελεί ένα υποκειμενικό συναίσθημα. Τον ίδιο πόνο, για παράδειγμα  το «κάψιμο» στους μύες μετά από ένα έντονο τρέξιμο, δύο εξίσου καλά προπονημένοι αθλητές, θα τον βιώσουν διαφορετικά. Το ίδιο ισχύει και στους στρατιωτικούς και στα στελέχη των σωμάτων ασφαλείας, με τις ασκήσεις τις οποίες καλούνται να ολοκληρώσουν: αλλιώς βιώνει τη διέλευση του στίβου μάχης ο Α και αλλιώς ο Β.

Αντοχή στον πόνο – ο πόνος ως κινητήριος δύναμη

Στον πόνο μπορούμε να χτίσουμε αντοχή. Όλοι γνωρίζουμε ότι όταν επαναλάβουμε πολλές φορές μια άσκηση η οποία στην αρχή μας προκαλεί δυσφορία, σταδιακά αισθανόμαστε καλύτερα. Το ίδιο ισχύει και για το αίσθημα του πόνου. «Σηκώνει» προπόνηση και αυτό ακριβώς κάνουν οι αθλητές και οι λοιποί αναφερόμενοι στο άρθρο, με τη συνεχή επανάληψη των ασκήσεων.

Ο πόνος όμως δεν επιδέχεται μόνο προπόνηση στην αντοχή του, αλλά αποτελεί κινητήριο δύναμη της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Φανταστείτε τους πρώτους κυνηγούς του είδους μας, να σταματούσαν την καταδίωξη του θηράματος μόλις αισθάνονταν το κάψιμο στους πνεύμονες ή στα πόδια!!!! Στις μέρες μας, παρόλο που δεν αντιμετωπίζουμε μας συνθήκες ζωής ή θανάτου, ο πόνος αποτελεί στοιχείο της καθημερινότητας μας. Και πολλοί από εμάς μαθαίνουμε να γινόμαστε πιο ανθεκτικοί, να αποκτούμε αυτό που λέμε “resilience”.

Ο πόνος στους αθλητές και στους στρατιωτικούς, κοινά σημεία

Ο αθλητισμός, επαγγελματικός ή ερασιτεχνικός, σχεδόν πάντα εμπεριέχει υψηλά επίπεδα πόνου. Με την προσήλωση στο στόχο, οι αθλητές αποκτούν μεγαλύτερη αντοχή στον πόνο και σταδιακά βελτιώνουν τις επιδόσεις τους.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους στρατιωτικούς. Λόγω του ότι η φύση της εργασίας τους απαιτεί αρκετά καλή φυσική κατάσταση, ασχολούνται περιστασιακά ή εντατικά με κάποιο ή κάποια αθλήματα. Τα στελέχη δε των Ειδικών Δυνάμεων, μέχρι μία ορισμένη ηλικία, περνάνε διάφορα σχολεία, από το ταπεινό Σχολείο Αλεξιπτωτιστού έως το ιδιαίτερα απαιτητικό Σχολείο Αιχμαλώτων, τα οποία απαιτούν υψηλή αντοχή στον πόνο, σωματικό και μη. Ο δε εξαμηνιαίος ή ετήσιος κύκλος εκπαίδευσης, περιλαμβάνει αρκετές ασκήσεις που καταπονούν σε διαφορετικό βαθμό το κορμί τους και συμβάλουν στην ανάπτυξη σωματικής και πνευματικής αντοχής στον πόνο. Όλα αυτά συντελούν στο να προσπαθούν τα στελέχη να διατηρούν ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης και να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση, προκειμένου να δύναται να ανταπεξέλθουν στον πόνο.

Ο αγώνας 70.3

Ήρθε λοιπόν η ημέρα του αγώνα: Δευτέρα 25 Οκτωβρίου. Όλη την προηγούμενη εβδομάδα, παράλληλα με τις προπονήσεις, προετοίμαζα τον εαυτό μου ψυχολογικά:  Σηκωνόμουν την ίδια ώρα, έτρωγα το ίδιο πρωϊνό, εφάρμοζα την ιεροτελεστία που θα έκανα και την ημέρα του αγώνα και κυρίως διαλογιζόμουν κάθε χιλιόμετρο της διαδρομής: Πώς θα ήταν το κολύμπι – η είσοδος στην παγωμένη θάλασσα-  η έξοδος και η μετάβαση στο ποδήλατο, τη διαδρομή της ποδηλασίας – τις ανηφόρες, τις στροφές, τον ανεφοδιασμό και τα επικίνδυνα σημεία και τέλος τη μετάβαση από το ποδήλατο στο τρέξιμο και το ίδιο το τρέξιμο. Με τον τρόπο αυτό, παράλληλα με την εκπαίδευση του σώματος, εκπαίδευα και το μυαλό μου προκειμένου να ανταπεξέλθει στον αγώνα.

Την ίδια διαδικασία εφάρμοζα και στις Ειδικές Δυνάμεις: πριν από κάθε άλμα, κατά τη διάρκεια των πορειών και φυσικά των ασκήσεων, φανταζόμουν ότι ήμουν εκεί και πραγματοποιούσα τις ενέργειες που έπρεπε. Είναι κάτι που ονομάζεται νοερή προετοιμασία και συμβάλει στη δημιουργία βέλτιστης νοητικής κατάστασης από το μαχητή, με σκοπό να παραμένει αποτελεσματικός.[3]

Ήρθε λοιπόν η ημέρα του αγώνα. Ο καιρός δεν θα βοηθούσε, το ήξερα από πριν, ισχυροί βοριάδες, οι οποίοι και στο παρελθόν με είχαν δυσκολέψει στο ποδήλατο αρκετά, κάνοντας τα πόδια μου να πετρώσουν μετά από μερικά χιλιόμετρα. Η επαφή με το νερό, μου ξύπνησε την ανάγκη για ζεστασιά και θαλπωρή. Η ώρα όμως είχε έρθει και δεν θα έκανα με τίποτα πίσω. Όπως στο στρατό έτσι και στον αθλητισμό, έρχεται η ώρα να αντιμετωπίσεις τους δαίμονες σου. Και δίπλα σου, σαν παραστάτες στο ζυγό, έχεις άλλους συναθλητές, έτοιμους να χυμήξουν μπροστά. Πάτησα το κουμπί στο Garmin (το χρονόμετρο) και ξεκίνησα.

Στο κολύμπι, παρόλο που φόραγα στολή, το αίσθημα δεν ήταν ευχάριστο αλλά ξεκίνησα να καταπίνω την απόσταση, συγκεντρωμένος στην αναπνοή και στην τεχνική μου. Τέλειωσα τα 1900μ και βγήκα στην ακτή προσπαθώντας να πετάξω από πάνω μου τη στολή neoprene. Ξεκίνησα να αισθάνομαι τις πρώτες ριπές αέρα, οι οποίες πάγωναν το κορμί μου. Άλλαξα γρήγορα και ανέβηκα στο ποδήλατο, ξεκινώντας με μεγάλες στροφές στους δίσκους προκειμένου να συνηθίσουν τα πόδια. 90χλμ με 1400μ υψομετρικά. Η σκέψη αυτή πέρασε αιφνίδια από το μυαλό μου. Δεν ξέρω αν οφείλεται στις ριπές του αέρα, αλλά έκοψα ταχύτητα. Μόλις το αντιλήφθηκα άλλαξα τη σκέψη μου και ο νους μου πήγε στον ελέφαντα. «Θα καταπιώ τη διαδρομή κομμάτι – κομμάτι» είπα. Μετά από μερικές στροφές άρχισαν να καίγονται τα πόδια μου, ακριβώς πίσω από το γόνατο. «Έγινε βλακεία» σκέφτηκα. Όπως είπαμε, ο πόνος είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα και πολλές φορές το μυαλό κολλάει σε αυτόν. Αυτό συνέβη και σε μένα. Σκεφτόμουν να τα παρατήσω: «πολίτης είμαι πλέον, δεν είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, μπορώ να το κάνω μια άλλη φορά». Οι σκέψεις όμως αυτές δεν ήταν δικές μου, αυτό ήταν ξεκάθαρο, παρά ίσως λόγια κάποιου ύπουλου δαιμονίου που είχε τρυπώσει στο μυαλό μου. «Είμαι αθλητής, είμαι στρατιώτης», σκέφτηκα και συνέχισα. Είναι το σημείο που το σώμα παύει να έχει τον πρώτο ρόλο στην απόφαση και η ψυχή αναλαμβάνει τα ηνία.

Για να μην μακρηγορώ, συνέχισα να ποδηλατώ κόντρα στον αέρα, υπό συνθήκες πόνου τα υπόλοιπα χιλιόμετρα. Μέχρι να ολοκληρώσω την ποδηλασία πονούσαν και τα δύο μου πόδια στο ίδιο σημείο, ακριβώς πίσω από το γόνατο. Κατέβηκα από το ποδήλατο, άλλαξα παπούτσια και ξεκίνησα ένα εξίσου βασανιστικό τρέξιμο 21 χιλιομέτρων. Ψέματα δεν θα πω, σκέφτηκα να τα παρατήσω αρκετές φορές και περπάτησα ουκ ολίγες. Μετά από 7 ώρες και τριάντα λεπτά τερμάτισα τον αγώνα με τα πόδια κυριολεκτικά κομμάτια από τους πόνους.

Επίλογος

Στα 25 χρόνια στρατιωτικής θητείας, έχω κάνει πολλά δύσκολα και επικίνδυνα πράγματα και έχω φέρει τον εαυτό μου στα άκρα, αποδεικνύοντας σε μένα και στους γύρω μου ότι τα όρια τα θέτουμε εμείς και είναι εκεί για  να τα ξεπερνάμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αθλητικούς αγώνες που συμμετέχω όλα αυτά τα χρόνια. Από τα ταπεινά 5άρια των πρώτων ετών, στους ημι και κατόπιν στους μαραθωνίους που συμμετείχα. Μετά από κάθε άσκηση ή αθλητικό αγώνα, έβγαινα δυνατότερος, διεύρυνα τις δυνατότητες μου. Ο πόνος και η σκέψη να εγκαταλείψω, ήταν πανταχού παρών. Παρόλα αυτά, η κατάλληλη σωματική και κυρίως ψυχική προετοιμασία με έχει βοηθήσει αρκετά στο να υπομένω τον πόνο. Τα βιώματα που είχα στο στρατό συνέβαλλαν τα μέγιστα στην καλλιέργεια πνεύματος υπομονής (καρτερία) και ανθεκτικότητας στις αντίξοες συνθήκες.

Απόστρατος πλέον, δεν μπορώ παρά να τονίζω διαρκώς τη σημασία της καλής φυσικής κατάστασης. Είναι κατά τη γνώμη μου το κυριότερο προ απαιτούμενο για την καλοζωία και μακροημέρευση. Όπως όμως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, αν αφήσεις κάτι, σε άφησε. Προσωπικά εφαρμόζω μια ρουτίνα (πρωϊνό ξύπνημα, προπόνηση, κτλ), η οποία μου ταιριάζει και προσπαθώ να την εφαρμόζω ως τρόπο ζωής. Στην αρχή κάθε έτους ορίζω τους στόχους μου. Φυσικά και είναι S.M.A.R.T. Αφού θέσω τους αθλητικούς στόχους, το ρίχνω στη μελέτη, τι απαιτείται για να τους πετύχω. Θέτω μικρότερους ενδιάμεσους στόχους όπως ανέφερα παραπάνω ως σημεία ελέγχου προόδου αλλά και ως επιτυχίες τις οποίες θέλω να γιορτάζω και να νιώθω υπερήφανος.  Ζητάω βοήθεια από ειδικούς και ανά τακτά χρονικά διαστήματα συμμετέχω σε δραστηριότητες, (αγώνες, κτλ), οι οποίες με εκθέτουν σε αντίξοες συνθήκες και με βγάζουν από τη ζώνη άνεσης (comfort zone).

Η προϋπηρεσία μου στις Ειδικές Δυνάμεις με δίδαξε πολλά. Να επιμένω στο στόχο  και να αντέχω στον πόνο. Τις αρχές αυτές προσπαθώ να τις μεταλαμπαδεύσω στους γύρω μου, ωθώντας τους να γίνουν καλύτεροι. Γιατί μόνο ξεπερνώντας τα όρια τους σήμερα, θα γίνουν καλύτεροι αύριο.

---

[1] Γιώργος Δημητρόπουλος, Η Στρατιωτική Διαδικασία Λήψης Απόφασης και η Χρήση της από τις Επιχειρήσεις και τους Οργανισμούς Ασφαλείας, Αθήνα, 2017

[2] Αργότερα, κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου, έμαθα ότι ο τρόπος που θέταμε και πετυχαίναμε στόχους, στον επιχειρηματικό κόσμο ονομάζεται  S.M.A.R.T. – Specific – Συγκεκριμένοι, Measurable – Μετρήσιμοι, Accievable – Εφικτοί, Realistic – Ρεαλιστικοί, Time–related – Να έχουν χρονικό ορίζοντα

[3] Γιώργος Δημητρόπουλος, Ευάγγελος Τρασάνης, Βολές Μάχης Ταχείας Αντίδρασης, Αθήνα, 2018, σελ 2