Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να βρίσκεται στη 2η εβδομάδα, βομβαρδιζόμαστε από τα ΜΜΕ και ΜΚΔ για τη συμμετοχή ή μη των ουκρανών αμάχων στον πόλεμο: σε άλλες εικόνες βλέπουμε να απομακρύνονται με τις οικογένειες τους και σε άλλες να συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα, να παίρνουν τα όπλα και να φτιάχνουν βόμβες μολότοφ.

Ποιος ορίζεται όμως ως άμαχος σύμφωνα με τις συνθήκες? αναζητώντας πληροφορίες στο διαδίκτυο, ήταν αναμενόμενο να εντοπίσουμε την ιστοσελίδα του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (international humanitarian law). Εκεί αναφέρεται ξεκάθαρα ποιος θεωρείται άμαχος:

Σύμφωνα λοιπόν με το Άρθρο 5: Άμαχοι είναι άτομα που δεν είναι μέλη των ενόπλων δυνάμεων. Ο άμαχος πληθυσμός περιλαμβάνει όλα τα άτομα που είναι πολίτες.

Η κρατική πρακτική καθιερώνει αυτόν τον κανόνα ως κανόνα του εθιμικού διεθνούς δικαίου που εφαρμόζεται στις διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις. Ισχύει επίσης για μη διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, αν και η πρακτική είναι διφορούμενη ως προς το αν τα μέλη των ενόπλων ομάδων της αντιπολίτευσης θεωρούνται μέλη των ενόπλων δυνάμεων ή πολίτες.

Ο ορισμός των αμάχων ως ατόμων τα οποία δεν είναι μέλη των ενόπλων δυνάμεων ορίζεται στο άρθρο 50 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι, για το οποίο δεν έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις. Περιέχεται επίσης σε πολυάριθμα στρατιωτικά εγχειρίδια και έχει πρακτική εφαρμογή ακόμα και από κράτη τα οποία δεν ήταν συμβαλλόμενα μέρη στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο I. Στην απόφασή του στην υπόθεση Blaškić το 2000, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία όρισε τους αμάχους ως «άτομα που δεν είναι ή δεν είναι πλέον μέλη των ενόπλων δυνάμεων».

Παρόλο που δεν υπάρχει επίσημα κάποια αντίθετη πρακτική, η πρακτική αυτή προϋποθέτει οι  άμαχοι να μην  συμμετέχουν σε εχθροπραξίες. Αυτή η πρόσθετη απαίτηση απλώς ενισχύει τον κανόνα ότι ένας άμαχος που συμμετέχει άμεσα στις εχθροπραξίες χάνει την προστασία έναντι επίθεσης (βλ. Κανόνα 6). Ωστόσο, ένας τέτοιος πολίτης δεν καθίσταται ως εκ τούτου μαχητής που δικαιούται το καθεστώς αιχμαλώτου πολέμου και, μετά τη σύλληψή του, μπορεί να δικαστεί βάσει της εθνικής νομοθεσίας για απλή συμμετοχή στη σύγκρουση, με την επιφύλαξη των εγγυήσεων δίκαιης δίκης (βλ. άρθρο 100).

Εξαιρέσεις στον παραπάνω κανόνα

Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί levée en masse, (η μαζική έφοδος), όπου οι κάτοικοι μιας χώρας που δεν έχει ακόμη καταληφθεί, όταν πλησιάζει ο εχθρός, παίρνουν αυθόρμητα τα όπλα για να αντισταθούν στα στρατεύματα εισβολής χωρίς να προλάβουν να σχηματίσουν ένοπλη δύναμη. Τέτοια άτομα θεωρούνται μαχητές εάν φέρουν όπλα ανοιχτά και σέβονται τους νόμους και τα έθιμα του πολέμου (βλ. σχολιασμό του άρθρου 106). Αυτός είναι ένας μακροχρόνιος κανόνας του εθιμικού διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που έχει ήδη αναγνωριστεί στον Κώδικα Lieber και στη Διακήρυξη των Βρυξελλών. Κωδικοποιείται στους κανονισμούς της Χάγης και στην Τρίτη Σύμβαση της Γενεύης. Αν και έχει περιορισμένη τρέχουσα εφαρμογή, το levée en masse εξακολουθεί να επαναλαμβάνεται μαζικά σε πολλά στρατιωτικά εγχειρίδια, συμπεριλαμβανομένων των πολύ πρόσφατων.

Πηγή

Έχοντας υπηρετήσει στο εξωτερικό (αμφότεροι οι συγγραφείς των βιβλίων), έχουμε έρθει αντιμέτωποι με πολίτες – αμάχους, χωρίς ευτυχώς κάποια άσχημη κατάληξη. Παρόλα αυτά, μου έρχεται συνεχώς στο μυαλό ένα συμβάν το οποίο συνέβη κατά τη διάρκεια κάποιας εποχούμενης περιπολίας: Ένα μικρό παιδί, μας σημάδεψε με όπλο!!! πεταχτήκαμε από το αμάξι και ευτυχώς διαπιστώσαμε ότι το όπλο ήταν πλαστικό. Δεν μπορώ να φανταστώ άλλοι κάποια άλλη κατάληψη.

Ποια είναι η άποψη σας σχετικά με τη συμμετοχή των αμάχων στις επιχειρήσεις? Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της εφεδρείας και της εθνοφυλακής, αν έχει προηγηθεί έγκαιρα επιστράτευση?

Διαβάστε επίσης: 10 συμβουλές για οποιονδήποτε οπλοφορεί από τον Instructor Zero, Πίνακας Περιεχομένων Βιβλίου ΒΜΤΑ